DE ONGRIJPBARE ZZP’ER

Het lukt de overheid niet om goede wetgeving te maken voor zzp’ers. Geen wonder: de zelfstandige zonder personeel kent zoveel gedaantes.

Wat is een zzp’er?

Het begrip ‘zelfstandige zonder personeel’ heeft geen wettelijke of fiscale status. De belastingdienst heeft wel regels voor zelfstandig ondernemers, maar die gelden ook voor zelfstandigen mét personeel, zoals de winkel op de hoek. Daarnaast zijn er zzp’ers die in dienst zijn van hun eigen BV: de directeur-grootaandeelhouders. En dan zijn er nog zzp’ers die een bedrijfje ‘erbij’ doen. Al die zzp’ers vallen onder verschillende belastingregels.

Hoeveel zzp’ers zijn er?

Het CBS komt tot ongeveer twee miljoen zelfstandigen. Als je daar de zelfstandigen met personeel en de parttime-zelfstandigen vanaf trekt, houd je ongeveer 1,2 miljoen zzp’ers over. Dat zijn vooral mensen die hun eigen arbeid verkopen: zichzelf dus, en geen product.

Wat is daar mis mee?

In de jaren negentig stimuleerde de overheid met mooie fiscale regelingen mensen om voor zichzelf te beginnen. Maar het stimuleren liep uit de hand. Werkgevers kwamen erachter dat het goedkoper is om een werknemer te ontslaan en als zzp’er weer in te huren. Dan hoeft het bedrijf geen loonbelasting en premies af te dragen. En vanwege de fiscale voordelen voor ondernemers betalen de meeste zzp’ers (veel) minder belasting dan werknemers. Daardoor zijn ze goedkoop voor hun opdrachtgever, maar duur voor de samenleving omdat ze minder bijdragen aan algemene regelingen, zoals de AOW.

Sommige bedrijven – zoals koeriersdiensten – betalen zulke lage tarieven dat zzp’ers onder het minimum duiken. Veel keuze hebben die zzp’ers aan de onderkant van de markt niet. Het zijn helemaal geen ondernemers, maar verkapte werknemers.

Waarom pakken we dat niet aan?

Daar worstelt de politiek al jaren mee. Het probleem is dat de groep zzp’ers zo divers is. Bij de lage inkomens zitten relatief veel zzp’ers, maar hetzelfde geldt voor de heel hoge inkomens: ondernemers met een BV die tonnen verdienen. Beide groepen profiteren van belastingvoordelen, zij het op verschillende manieren. Daartussenin zit een grote groep zzp’ers die best aardig verdienen, maar niet altijd verzekerd zijn tegen arbeidsongeschiktheid en vaak te weinig pensioen opbouwen. Dat maakt ze goedkoper, maar ook kwetsbaar.

Is er dan helemaal geen regelgeving?

Er waren duidelijke wettelijke eisen aan de zelfstandige, maar die werden amper gecontroleerd. In 2016 kwam er een nieuwe wet. Een fiasco. De wet wordt niet gehandhaafd, dus eigenlijk is er nu geen regelgeving. Terwijl die hard nodig is om slechtverdienende schijnzelfstandigen te beschermen tegen opportunistische opdrachtgevers. Maar ook om opportunistische zzp’ers tegen zichzelf te beschermen. En om ervoor te zorgen dat elke werkende in Nederland zijn eerlijke deel aan belasting betaalt.

Complicerende factor is dat zzp’ers een grote electorale macht zijn geworden. De gerechtvaardigde wens om de zzp’er en de fiscale voordelen beter te reguleren stuit op veel verzet. Ook het nieuwe kabinet heeft nog geen oplossing.